بسم تعالی

موضوع مقاله : جامعه شناسیبرای هر شکفتنی شرایطی لازم است؛ شکَفتن طبیعت، شکوفایی علمی، شکفتن جان و خرد. زمان و مکان مناسب و داشتن قابلیت مهمترین این شرایط است:

1ـ زمان: موسم و زمان مناسب از زمینه‌های مهم و اثر گذار در رشد و شکوفایی مادی و معنوی است. طبیعت در فصل بهار شکوفا می‌شود. رشد علمی در جوانی و نوجوانی بهتر و بیشتر میسر است. بسیاری از غذاها و داروها اگر در وقت و شرایط خاصی مصرف نشوند اثر مطلوب را درپی نخواهند داشت. رشد و حیات روحی و معنوی انسان نیز در دایره این قاعده می‌گنجد. هرچند همیشه می‌توان برای رشد و شکوفایی معنوی تلاش کرد، اما برخی زمان های خاص به سبب شرایط ویژه‌ای که دارند به معنای واقعی کلمه، فصل شکفتنند.

 اثر گذاری و ویژگی خاص این زمان‌ها از جمله به سبب حوادث مهم و ماندگاری است که در آنها رخ داده است. ماه های رجب، شعبان و رمضان از این قبیلند. این ماه ها از دیر باز ماه‌های عزیزی بوده و در میان عرب‌ها حرمت و جایگاه برجسته‌ای داشته‌اند. آیات قرآن و احادیث اسلامی بر این نکته و بهره‌گیری معنوی از آنها تاکید فراوان کرده اند. این قرب و منزلت از جمله به سبب مناسبت هایی چون بعثت پیامبراکرم(ع)، نزول قرآن، ولادت ها و نیز شب‌هایی چون شب قدر و لیلة الرغائب است که در این ماه ها قرار دارند.

ساعات، لحظات و روزهای این ماه ها بهترین زمان برای خودسازی و شکوفائی معنوی است. اما بهره گیری افراد از این فصل معنویت نیز همانند بهار طبیعت یکسان نیست. کشاورزانی که امکانات مکانیزه دارند بیشترین محصول را در بهار برداشت می‌کنند. گروهی با شیوه های سنتی کاشت و محصول کمی برداشت می‌کنند. برخی در حد حضور در دامن طبیعت از زیبایی‌های بهار استفاده می‌کنند. بعضی‌ها به سبب مشغله فراوان حتی در این اندازه نیز بهره‌مند نمی‌شوند. برخی دیگر حتی از آمدن و رفتن بهار نیز آگاه نمی‌شوند.

2 ـ مکان: بسیاری از تفاوت‌های فرهنگی، روحی و رفتاری به نوعی ریشه در شرایط گوناگون جغرافیایی و اقلیمی دارند. مناطق خشک و کویری، نواحی ساحلی و مناطق کوهستانی هر یک اثرات متفاوتی دارند. این مساله درباره مسائل معنوی نیز صادق است. بسیاری از شهرها واماکن مذهبی به سبب شرایط تاریخی و دینی حاکم بر آنها حال و هوای ویژه‌ای دارند و حضور در آنها می‌تواند انسان را دچار تحول کند. در این باره می‌توان به سفرهای زیارتی به شهرهای مذهبی چون مکه، مدینه، کربلا و نجف و حضور در مساجد و اماکن مقدسی مانند مسجد الحرام، مسجدالنبی و حرم امامان معصوم و جز آن مثال زد.

3 ـ قابلیت: وقتی که باران می‌بارد به همه جا می‌بارد؛ در باغ و چمن، کوه و صحرا، کویر و شوره زار؛ اما بهره‌گیری زمین‌ها متفاوت است.زمین های حاصل خیز با اثرپذیری از باران، بیشترین محصولات را به بار می‌آورند. انواع میوه‌ها، گل‌ها و گیاهان با رنگ ها، بوها، طعم ها و خواص گوناگون. اما کویر و شوره زار فقط آب باران را جذب کرده و هیچ محصولی به بار نمی آورد. صخره های سنگی حتی به اندازه کویر هم از آب باران بهره نمی‌برند. برهمین اساس گفته‌اند:

باران که در لطافت طبعش خلاف نیست/ در باغ لاله روید و در شوره زار خس

کاملا روشن است که مشکل از باران نیست، بلکه مربوط به تفاوت و قابلیت زمین هاست. آیات و روایات نشان می‌دهد که رحمت و مغفرت الهی به یک معنا شامل همه بندگان خدا می‌شود. همه افراد بهار معنویت را مانند بهار طبیعت درک می‌کنند، ولی همگان به یک اندازه از آن بهره مند نمی‌شوند؛ هرکس به میزان قابلیت خویش از خوان گسترده الهی توشه بر می‌گیرد. ماه رجب و شعبان بیشتر زمینه و فرصتی است برای کسب آمادگی و قابلیت برای ورود به ماه خدا. تا قابلیت نباشد و دل جان انسان حاصل خیز نگردد، انبوهی از باران رحمت و مغفرت و فیوضات الهی هم ببارد، هیچ رشد و رویشی به بار نخواهد آورد.

آیات و روایات نشان می‌دهد که دوری از گناه و معصیت بهترین و نخستین گام برای کسب قابلیت است. براساس احادیث اسلامی برخی افراد مانند عاق والدین و کسانی که دائما شراب خوارند، از فیوضات و برکات شب قدر محرومند؛ شبی که به معنای واقعی کلمه رحمت و مغفرت الهی گل می‌کند و طبق فرمایش پیشوایان معصوم اگر کسی نتواند در ماه رمضان و شب قدر موجبات آمرزیده شدن خود را فراهم آورد، به راستی که انسانی نگونبخت و شقاوتمند است و در هیچ ماه دیگری امید آمرزش او نمی‌رود. چه نیکوست که ماه‌های عزیز رجب و شعبان با مراقبت از چشم، گوش، زبان، دست و پا مراقب رفتار، سخنان، افکار، احساسات و عواطف و کسب و کار خویش بوده وبا دور ماندن از آلودگی گناه، قابلیت و شایستگی برخورداری از رحمت و مغفرت الهی را به دست آوریم و گامی در مسیر رشد و شکوفایی معنوی به جلو برداریم. این ماه ها به ویژه ماه رمضان موسم رشد و فصل شکوفایی است. باید آن را غنیمت شمرد و آسان از دست نداد.